Παρασκευή 18 Απριλίου 2014

Positive Working: Η ΙΔΕΑ της Θετικής Ψυχολογίας του εργαζομένου

Το παρακάτω άρθρο είναι μετάφραση του άρθρου της Dr. Marla G. (Industrial & Organizational Psychologist / Workplace Strategist) με τίτλο "Why Positivity is So Essential in the Workplace". Την προσαρμογή του όρου HERO στα ελληνικά έκανε η Ελένη Γαρυφαλάκη, ενώ τη μετάφραση του άρθρου έκανε ο Πέτρος Κολιαβασίλης.

Οι περισσότεροι από μας είμαστε εξοικειωμένοι με τους όρους "οικονομικό κεφάλαιο" ή "ανθρώπινο κεφάλαιο", αλλά έχουμε σκεφτεί ποτέ την έννοια "ψυχολογικό κεφάλαιο" και πώς αυτό μπορεί να σχετίζεται με την εργασιακή μας ζωή;

Ερευνητές που μελετούν την εφαρμογή της Θετικής Ψυχολογίας (Positive Psychology) στο χώρο εργασίας έχουν ασχοληθεί ιδιαίτερα με αυτή την ιδέα, καθώς αρκετές ενδείξεις αποδεικνύουν ότι η θετική σκέψη δε βελτιώνει μονάχα τη στάση μας απέναντι στην εργασία, αλλά και τα αποτελέσματά της. Πράγματι, το "ψυχολογικό κεφάλαιο" για το οποίο θα μιλήσουμε στη συνέχεια, μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην εργασία και στην καριέρα μας.

Σε σχετικά άρθρα, έχει ήδη γίνει αναφορά στο πώς η θετική ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει να πετύχουμε καλύτερα επίπεδα ικανοποίησης στο χώρο εργασίας. Γενικά, το κίνημα αυτό δίνει έμφαση στο να αναγνωρίζουμε τι είναι το "σωστό" στην εργασιακή μας ζωή, όπως για παράδειγμα συμβουλεύει να επενδύουμε στα θετικά σημεία (να δίνουμε σημασία στις δυνάμεις μας, να γιορτάζουμε μικρές επιτυχίες, να αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη). Κεντρική θέση σ' αυτή τη θεωρία έχει ο μηχανισμός με τον οποίο χτίζουμε τα "ψυχικά αποθέματά" μας και πώς αξιοποιούμε αυτή τη συσσωρευμένη ενέργεια για να αντεπεξέλθουμε στις δυσκολίες που συναντούμε καθημερινά στη δουλειά μας.

Ως προέκταση των παραπάνω θεωριών, οι ερευνητές έχουν αναγνωρίσει την έννοια που ονόμασαν ως "Ψυχολογικό Κεφάλαιο" (Psychological Capital ή PsyCap για ευκολία και συντομία). Το Ψυχολογικό Κεφάλαιο απαρτίζεται από έναν αριθμό ψυχικών αποθεμάτων που συνδέουμε με τις εργασιακές εμπειρίες που έχουμε συλλέξει ως τώρα. Τα αποθέματα αυτά τα χρησιμοποιούμε για να αντιμετωπίσουμε προκλήσεις καθημερινά στο χώρο εργασίας. Τα ψυχικά αποθέματα αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως HERO, δηλαδή Hope, Efficacy, Resilience και Optimism. Στα ελληνικά εμείς προσαρμόσαμε αυτό τον όρο ως ΙΔΕΑ, δηλαδή:

  • Ικανότητα (Efficacy):
    Η πίστη που έχει κάποιος προσπαθώντας να επηρεάσει το αποτέλεσμα, την έκβαση της εργασίας. 
  • Διαλλακτικότητα (Resilience):
    Η δύναμη και η ευελιξία να ξαναπροσπαθήσει κάποιος μετά από μια αποτυχία ή/και παρά τις αντιξοότητες. 
  • Ελπίδα (Hope):
    Η πίστη στην επιμονή να καταφέρουμε τους στόχους και να αναζητήσουμε δρόμους και τρόπους για να τους πετύχουμε. 
  • Αισιοδοξία (Optimism):
    Μια γενικά θετική στάση απέναντι στην εργασία και στις δυνατότητες επιτυχίας που έχουμε. 


Μελέτες έχουν αποδείξει μια ξεκάθαρα θετική σχέση μεταξύ του PsyCap (Ψυχολογικού Κεφαλαίου) και πολυάριθμα επιθυμητά εργασιακά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων της ικανοποίησης από τη δουλειά, οργανωτική δέσμευση και ψυχική ευεξία. Επιπλέον, το PsyCap έχει αποδειχτεί ότι συνδυάζεται αρνητικά με αρνητικές συμπεριφορές, όπως κυνισμός, άγχος και ένταση.

Το PsyCap εμφανίζεται πολλά υποσχόμενο σαν ποιοτικό χαρακτηριστικό και ανοιχτό στην αλλαγή. Έρχεται σε αντίθεση προς χαρακτηριστικά που κυριαρχούσαν πολύ καιρό στο χώρο της εργασίας, όπως για παράδειγμα τα "Top 5" χαρακτηριστικά προσωπικότητας (εξωστρέφεια, αποδοχή, επίγνωση, υπερκινητικότητα και ειλικρίνεια). Ως αποτέλεσμα, το PsyCap έχει αναπτυχθεί και ενισχυθεί. Ασφαλώς, αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στα βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά που είναι καλό να αναπτύσσουμε στο χώρο εργασίας, όπως η ποιότητα της απόδοσης και της ανατροφοδότησης, η κατανομή των ρόλων και το είδος ηγεσίας που εφαρμόζεται.

Κινούμαι στρατηγικά, σημαίνει...

Η στρατηγική σκέψη και ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι απαραίτητα, είτε "τρέχεις" μια επιχείρηση είτε διαχειρίζεσαι τη ζωή σου, είτε αποφασίζεις για τις δικές σου κινήσεις είτε για ολόκληρου τμήματος επιχείρησης ή της οικογένειάς σου.

Φυσικά είναι πιο βολικό να διαχειριζόμαστε προβλήματα και καταστάσεις τη στιγμή που εμφανίζονται, γιατί φαντάζει δύσκολο να κάτσουμε να σχεδιάσουμε μακροπρόθεσμα "τι θα γίνει αν..." και, γενικά, να αντιληφθούμε το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο θέλουμε να κινηθούμε επαγγελματικά ή προσωπικά. Όμως, είναι απολύτως απαραίτητο να σκεφτούμε και να πράξουμε στρατηγικά, αν θέλουμε να αδράξουμε ευκαιρίες που παρουσιάζονται, να προλάβουμε τυχόν προβλήματα και να ερμηνεύσουμε "σημάδια" που μας υποδεικνύουν πώς πρέπει να διαχειριστούμε πρόσωπα και καταστάσεις, ώστε να αποφύγουμε έναν "γκρεμό" ή να έρθουμε πιο κοντά σε μια μεγάλη επιτυχία.



Τι χαρακτηριστικά, λοιπόν, πρέπει να ενδυναμώσουμε, ώστε να κινηθούμε στρατηγικά και να έχουμε τα μέγιστα δυνατά οφέλη;

Προβλέπω - Προνοώ 

Η ικανότητα αυτή βοηθά ώστε να μην είσαι ευάλωτος σε ανταγωνιστές ή αντιπάλους και να δημιουργείς τις ευκαιρίες που αναζητάς για να αναπτυχθείς. Ξέφυγε από τα στενά όρια της επιχείρησης ή του προσωπικού σου χώρου και ερεύνησε τι υπάρχει "εκεί έξω". Δημιούργησε νέες επαφές και μίλησε με περισσότερους ανθρώπους. Πληροφορίες που θα πάρεις θα σου χρειαστούν, γιατί πολλές φορές οι εμπειρίες των άλλων είναι χρήσιμες στη διαχείριση μιας άγνωστης κατάστασης. Επίσης, η συλλογή πληροφοριών και η έρευνα σε βοηθά να "χαρτογραφήσεις" πιο αποτελεσματικά την περιοχή της δράσης σου και να ενεργήσεις κατάλληλα.

Σκέφτομαι κριτικά 

Αναρωτιέμαι, διερευνώ, προκαλώ συζήτηση, αμφιβάλλω και αμφισβητώ. Είναι επικίνδυνο να αφομοιώνεις πληροφορίες χωρίς να έχεις βεβαιωθεί πρώτα, αφενός για την αντικειμενικότητα και την εγκυρότητά τους και, αφετέρου, για την πρακτική τους χρησιμότητα. Για να αποκτήσεις, λοιπόν, ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, κατά καιρούς αμφισβήτησε τρέχουσες αντιλήψεις και πεποιθήσεις, ακόμα και αν είναι οι δικές σου, και αναζήτησε εκ νέου την αλήθεια τους, διασταυρώνοντας πληροφορίες. Όσον αφορά σε προβλήματα που αντιμετωπίζεις, μην εστιάσεις μόνο στην επίλυσή τους, αλλά, κυρίως, στην πηγή τους, ώστε να τα αντιμετωπίσεις ριζικά. Τέλος, διάκρινε αν τα κίνητρα που ορίζουν συμπεριφορές είναι αγνά ή χαρακτηρίζονται από υποκρισία και χειριστική συμπεριφορά.

Ερμηνεύω 

Αρκετά σχετική αυτή η ικανότητα με την κριτική σκέψη, αφού απαιτεί να αναλύσεις την κατάσταση και να διασταυρώσεις πληροφορίες από διαφορετικές πηγές, προκειμένου να ερμηνεύσεις ουσιαστικά τα κομμάτια που δημιουργούν το παζλ. Κάτι που βοηθά εδώ είναι η συνεργασία με άλλους ανοιχτόμυαλους ανθρώπους με συζήτηση μαζί τους, καθώς και η ταυτόχρονη δοκιμασία πολλαπλών υποθέσεων.

Αποφασίζω 

Πολλές φορές παραλύουμε μπροστά στην επιλογή της σωστής λύσης ή στην ανάλυση διλημμάτων ώστε να πάρουμε τη σωστή απόφαση. Κάτι που βοηθά πολύ στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων είναι να έχουμε ταχύτητα, αλλά και ευελιξία, σκέψης, όπως και να αποφεύγουμε την τελειομανία. Η απόφασή μας δε χρειάζεται να είναι ούτε η τέλεια ούτε η ιδανική. Κάτι τέτοιο έρχεται με τα χρόνια, ως καλή εμπειρία. Είναι φυσικό και αναπόφευκτο να κάνουμε λάθη, όμως η αδυναμία να αποφασίσουμε εγκαίρως μπορεί να μας στοιχίσει χειρότερα από ένα λάθος. Γι' αυτό, λοιπόν, υιοθετούμε μια στάση και τη στηρίζουμε, αφού προηγουμένως έχουμε προσπαθήσει να φτάσουμε στην ουσία του θέματος και να έχουμε αφομοιώσει δημιουργικά τις αντίθετες απόψεις. 

Εξισορροπώ 

Το να συμφωνούν όλοι για κάτι είναι εξαιρετικά σπάνιο. Ένας ηγέτης που σκέφτεται και λειτουργεί στρατηγικά πρέπει να καλλιεργεί τον ανοικτό διάλογο, να οικοδομεί εμπιστοσύνη και να εξασφαλίζει την ισορροπία, ειδικά όταν υπάρχουν έντονες διαφωνίες. Γι' αυτό, λοιπόν, χρειάζεται ενσυναίσθηση, ώστε να κατανοείς τα κίνητρα και τις προσδοκίες των άλλων, να διευκολύνεις την έκφραση και την επικοινωνία, ειδικά όταν εκφράζονται δυσάρεστες καταστάσεις, αλλά και να δημιουργείς την απαραίτητη ασφάλεια και υποστήριξη για να αντιμετωπιστούν ενδεχόμενοι κίνδυνοι. 

Μαθαίνω 

Θεωρούμε ότι με την επιτυχή προσπάθεια μαθαίνουμε, αλλά η αποτυχία πιθανόν να μας προσφέρει πιο αποτελεσματική μάθηση. Και τα δύο είναι θεμιτά - και η επιτυχία και η αποτυχία -, εφόσον μας προσφέρουν νέες πληροφορίες για το πώς θα κινηθούμε και άμεση ανατροφοδότηση για τις κινήσεις που έχουμε κάνει και πώς μπορούμε να τις ενισχύσουμε ή να τις διορθώσουμε για να πετύχουμε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα.



Έχω όλα αυτά που χρειάζονται; 

Κανείς δε γεννιέται με τις παραπάνω ικανότητες. Μπορεί, όμως, με υπομονή και μεθοδικότητα, να τις βελτιώνει εφ όρου ζωής και να τις εξασκεί προς όφελός του, αποφέροντας τα μέγιστα δυνατά οφέλη σκεπτόμενος στρατηγικά.